Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr - Haziran 1915’te Arıburnu cephesinde 19. Tümen Komutanı olan Mustafa Kemal, Anzak Koyu'nun kuzeyinde küçük çaplı bir çarpışma yaşanan Balıktepe’ye (sonradan Halit-Rıza Tepesi) dikkat kesildi. Bölge, Sazlıdere üzerinden Conkbayırı'na doğal bir yaklaşma hattı sunuyordu. Türk savunmasının sağ kanadını tehlikeye atabilecek, hatta Conkbayırı-Kocaçimen hattını düşmana açabilecek stratejik bir anahtardı. Dr. Sabah bu önemi şöyle anlattı:
"Mustafa Kemal, bu tepenin bölgenin elde tutulmasını oldukça önemli birmesele olarak görüyordu. Çünkü buradan yapılacak ani bir baskın, Türk savunma hattını çok zor bir vaziyete düşürebilirdi."
'ENDER GÖRÜLEN BİR ÖNGÖRÜ BELGESİ'
2 Haziran’da 19. Tümen'in sorumluluk alanı genişletildi. Sol kanat Merkeztepe'yi kapsayacak şekilde Gedikdere’ye, sağ kanat ise Büyük Anafarta Azmağı’na uzanıyordu. Bu, iki ayrı cephe demekti. Arıburnu cephesi: Düşmanın bütün kuvvetiyle yüklendiği sıcak savaş hattı. Ağıldere mıntıkası: Her an çıkarma yapılabilecek, boş bırakılırsa felaket getirecek bir bölge.Mustafa Kemal'in karargâhı iki hattı aynı anda göremiyordu. Karargâhını Düztepe kuzeyine taşıdı ama bu kez Arıburnu görüş alanından çıktı.
Alıntı Metni
4-5 Haziran gecesi Bombasırtı'nda Anzak baskını, 57. Alay’ın siperlerinin geçici kaybıyla sonuçlandı. Mustafa Kemal, bizzat cepheye giderek duruma müdahale etti. Bu olay, genişleyen cephe hattının tehlikesini somut şekilde gösteriyordu. 8 Haziran’da Mustafa Kemal, Kolordu’ya resmi yazıyla başvurdu. Sazlıdere’den Anafarta Azmağı’na kadar olan bölgenin 19. Tümen sorumluluğundan çıkarılmasını istedi. Esat Paşa ise bu bölgenin bir taburluk kuvvetle tutulabileceğini söyledi. Mustafa Kemal’in cevabı netti: "Düşman fazla kuvvetlerini buraya çıkararak Conkbayırı-Kocaçimen hattını ele geçirmeye çalışacaktır. Sazlıdere bir ara hat değil, düşmanın ilerleyebileceği bir dere olarak dikkate alınmalıdır."
"Bu, savaş literatüründe ender görülen bir öngörü belgesidir. Mustafa Kemal, iki ay sonra yaşanacak harekâtı neredeyse günbegün tarif etmişti." - Dr. İsmail Sabah
Esat Paşa ve Kurmay Başkanı Fahrettin Bey, Mustafa Kemal’i ikna etmek için Düztepe’ye gitti. Arazide inceleme yapıldı. Fahrettin Bey, "Bu arazide ancak çeteler yürüyebilir" dedi. Mustafa Kemal ise yarım daire çizerek düşmanın ilerleme güzergâhını gösterdi. Esat Paşa gülerek omzuna dokundu: "Merak etme Beyefendi, gelemezler."Mustafa Kemal, tartışmayı tek cümleyle kapattı: "İnşallah sizin takdiriniz gibi olur."
2 AY ÖNCEKİYLE BİREBİR ÖRTÜŞÜYORDU
Ağustos başında istihbarat, müttefiklerin saldırıya hazırlandığını söylüyordu. Ordu Komutanı Liman von Sanders, tehdidi Saros yönünde bekliyordu. Oysa İngilizler 'Sarıbayır Harekâtı' ile Atatürk’ün aylar önce işaret ettiği Sazlıdere hattından Kocaçimen-Conkbayırı'na yönelecekti. 6 Ağustos’ta saldırı başladı. Arıburnu’nda aldatma hücumlarıyla Türk birlikleri oyalanırken, asıl hedef Conkbayırı'ydı. Ağustos ayı başlarında müttefiklerin yeni bir saldırı gerçekleştireceğine yönelik istihbarat alınmıştı fakat Ordu Komutanı Liman von Sanders yine Saros’tan bir hareket beklemekteydi. İan Hamilton ise bu saldırıyı 'Almanya’yı yıkacak manivelanın dayanağı' olarak görmekteydi ve saldırıdan bir önce günlüğüne 'çok uzun zamandır beklenen günün ucundayız' diye yazdı. Dr. Sabah konuyla ilgili "Saldırı planı, Mustafa Kemal’in iki ay önceki raporuyla neredeyse birebir örtüşüyordu. Bu, askeri öngörü gücünün en çarpıcı kanıtı" dedi.
İngilizlerin Sarıbayır Harekâtı olarak isimlendirdikleri saldırı 6 Ağustos’ta başladığında olaylar tam da Mustafa Kemal Atatürk’ün öngördüğü ve anlatmaya çalıştığı gibi gerçekleşmekteydi. Arıburnu’ndaki aldatma saldırıları ile buradaki Türk birlikleri oyalanırken Tümgeneral Godley komutasında hücum kolları Kocaçimen-Conkbayırı hattını ele geçirmek için harekete geçmişti.Hareket ettikleri noktalardan biri de Sazlıdere idi. Avustralyalı gazeteci-yazar Alan Moorehead bu durumu ifade ederken,"İngilizler açısından önemli olan Kemal’in görüşlerini kabul ettirecek rütbede olmayışıdır" demişti.
Atatürk ise Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe’de bu durumu şöyle ifade etti:
"Tasavvur ettiğim ve tasvîrine çalıştığım hasım teşebbüsâtı 6 Ağustos’tan itibaren aynen vâki olmaya başladığı zaman, iki ay evvel marûzâtımı takdîr etmemekte ısrâr edenlerin nasıl mütehassis olduğunu bilemem. Yalnız fikren hazırlanmamış oldukları harekât-ı hasmâne karşısında pek nâkıs tedbirlerle vaziyet-i umûmiyeyi ve vatanı pek büyük tehlikeye marûz bıraktıklarına vekâyi şâhid oldu." (Tasarladığım ve gerçekleşeceğini önceden anlatmaya çalıştığım düşman harekâtı, 6 Ağustos’tan itibaren aynen gerçekleşmeye başladığında, iki ay önce sunduğum raporları dikkate almamakta ısrar edenlerin nasıl etkilendiğini bilemem. Ancak, zihinsel olarak hazırlıklı olmadıkları bu düşman saldırısı karşısında, yetersiz önlemlerle genel durumu ve vatanı çok büyük bir tehlikeye soktuklarına olaylar tanıklık etti.)
'TÜRKLER ÇOK İYİ BİR KOMUTANA SAHİPLER'
7–8 Ağustos’ta Conkbayırı’nın bir kısmı elden çıktı. Bu esnada kritik bir hadise yaşandı. Kurmay Başkanı Kazım Bey vasıtasıyla Mustafa Kemal Bey ile görüşen Liman von Sanders duruma dair görüşlerini sordu. Dönemin 19. Tümen Komutanı Atatürk ise, "Vaziyeti düzeltmek için bir an kaldığını ve bu anın da geçirilmesinden sonra bir felaketle karşılaşmanın pek muhtemel olduğu" cevabını verdi. Görüşme böylece sürerken "Başka çare kalmadı mı?” sorusu üzerine "Mevcut kuvvetlerin kendi emrine verilmesinden başka çare olmadığını” söyledi. "Çok gelmez mi?" karşılığını alınca "Az bile gelir" cevabını verdi. Bunun üzerine 8 Ağustos günü Liman Paşa kendisini Anafartalar Grup Komutanlığı'na tayin etti. 9 Ağustos’ta Anafartalar'a çıkan İngilizleri perişan eden Mustafa Kemal Atatürk, 10 Ağustos sabahı gerçekleştirdiği süngü hücumuyla Conkbayırı’na yönelen tehdidi bertaraf etti. Hatta bu hücumu yönetirken bir şarapnel parçası göğsüne isabet etti ve cebinde saat sayesinde hayata tutunabildi. Bu harekât karşısında İan Hamilton günlüğüne "Türkler çok iyi bir komutana sahipler" diye yazmaktan kendini alamadı.
'VATANIM MAHVOLDUKTAN SONRA YAŞAMAMAYA KARAR VERDİM'
1918’de Ruşen Eşref'in, "Böyle ağır bir sorumluluğu nasıl kabul ettiniz?" sorusuna Atatürk, "Vatanım mahvolduktan sonra yaşamamaya karar verdiğim için kemal-i iftiharla bu mesuliyeti üstlendim" diyerek cevap vermiş, Anafartalar Muharebatına ait Tarihçe’de ise bu olayı şu şekilde anlatmıştı:
Alıntı Metni
Dr. Sabah yaşananları, "Atatürk’ün kararlarının ardında askeri dehası kadar derin bir vatan sevgisi vardı. Onu farklı kılan, bu iki unsuru aynı anda sahaya yansıtabilmesidir" diyerek yorumladı.
10 Ağustos 1915 Conkbayırı hücumu, Çanakkale Cephesi’nde taktik bir başarının savaşın kaderini değiştirdiği en çarpıcı örneklerden biri olarak tarihe geçti. Mustafa Kemal, iki ay önceden tehlikeyi görmüş, üstlerini uyarmış, uyarıları dikkate alınmasa da harekete geçmek için hazır beklemişti. Ve o sabah, yalnızca bir tepeyi değil, bir milletin geleceğini savunmuştu.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
